Het heupgewricht

Het heupgewricht is een kogelgewricht dat bestaat uit 2 belangrijke botdelen, namelijk de heupkop en de heupkom. De kom (het acetabulum) maakt deel uit van het bekken. De kop is onderdeel van het dijbeen (het femur) De heupkop en de pan zijn bedekt met kraakbeen. Dit kraakbeen werkt als een schokdemper en beschermt het bot en zorgt voor een pijnvrije mobiliteit.

Het aangetaste heupgewricht

Eenmaal het heupgewricht zijn beschermende laag kraakbeen verliest, spreekt men van artrose. Het wrijven van bot tegen bot (i.p.v. kraakbeen tegen kraakbeen) zorgt voor pijn, verstijving en een zwelling in het heupgewricht. Gewoonlijk voel je liespijn of pijn aan de voorzijde van het dijbeen tot aan de knie. Op een radiografie kan je het verlies aan kraakbeen vaak duidelijk zien. Het gewricht gaat proberen het kraakbeen verlies te compenseren door osteofyten of botuitsteeksels te vormen aan de randen van het gewricht. Op termijn lijdt dit tot verstijving van de heup.

Het verlies van kraakbeen heeft vele oorzaken en de meest voorname is het natuurlijk afslijten of de eenvoudige artrose. De andere voornaamste oorzaken zijn reumatoïde arthritis, avasculaire necrose, trauma en een aangeboren afwijkingen van het heupgewricht (oa heup dysplasie).

In het begin kunnen kinesitherapie, pijnstillers, oefeningen of een kruk de symptomen wat milderen. Als deze therapieën echter falen kan een heupprothese een aangewezen oplossing zijn om de beweeglijkheid van de heup te herstellen en de pijn weg te nemen.

De heupprothese

De vervanging van een heupgewricht door een kunstheup (een prothese) is een zeer frequent uitgevoerde operatie.

Door het heupgewricht te vervangen door een prothese zal de pijn verdwijnen en kan de bewegingsbeperking opgeheven worden. De pijn die u voor de operatie had zal vrijwel altijd verminderd of zelfs verdwenen zijn en is het overgrote deel van de patiënten zeer tevreden. De meeste patiënten voelen na enkele maanden de geopereerde heup helemaal niet meer.

Een totale heupprothese bestaat uit 2 delen: 

• de steel en kop: de eigen heupkop wordt afgezaagd, er wordt een steel in het dijbeen gefixeerd en hierop wordt een nieuwe kop geplaatst. De steel is gemaakt van titanium en de kop meestal van keramiek.
• de kom: de kom wordt gefixeerd in het bekken. De kom is gemaakt van titanium waarin een kommetje van kunststof (polyethyleen) of keramiek geplaatst wordt. 

Er zijn twee verschillende fixatie-methoden voor heupprothesen: 

• de gecementeerde prothese: hierbij worden de componenten met botcement vastgezet.
• de ongecementeerde prothese: hierbij groeit het bot vast in de prothesecomponenten. Dit is de meest gebruikte fixatie-methode. 

Tegenwoordig wordt in de meeste gevallen gekozen voor een keramische heupkop in een keramische heuppan (keramiek/keramiek wrijvingskoppel) of een keramische heupkop in een polyethyleenpan ( keramiek/polyethyleen wrijvingskoppel).

Direct anterieure techniek

Dr. De Geest plaatst heupprothesen via de ASI-techniek (Anterior Supine Intermuscular techniek) of de direct anterieure toegang. Hij heeft een ruime ervaring opgedaan met deze techniek die past deze sinds 2012 toe voor alle primaire heupprothesen.
Alhoewel de kwaliteit van de prothese exact dezelfde is als bij de meer klassieke methodes, heeft de direct anterieure techniek vele voordelen: 

• er vindt geen spierschade plaats. De spieren worden enkel gespreid en niet meer losgemaakt van het bot of doorgesneden. Hierdoor verloopt de revalidatie over het algemeen vlot verloopt. Het merendeel van de patiënten vertoont reeds na 3 à 4 weken een goed looppatroon.
• er is minder bloedverlies waardoor er nog uitzonderlijk een bloedtransfusie dient gebeuren.
• door de bewaarde spier- en kapselstabiliteit is de kans erg klein dat de heup zich ontwricht. De heup is dus na de operatie meteen heel stabiel en er zijn minder restricties qua mobiliteit en slaappatronen. Uiteraard blijft voorzichtigheid de eerste weken na de ingreep toch aangeraden.

Rapid Recovery® 

De dienst orthopedie van het AZ Damiaan werkt met het Rapid Recovery® programma voor zijn heup- en knieprothese chirurgie.

Informatie: Rapid Recovery® 

Wij adviseren de patiënten zich in te schakelen in dit Rapid Recovery® programma. Het is de bedoeling om u maximaal te informeren en te begeleiden bij uw heupingreep, dit zowel vóór, tijdens als na uw ziekenhuisopname.

Dit zal gebeuren door:

• begeleiding door een deskundig team
• uitgebreide informatie over de ingreep en de revalidatie gedurende een infosessie
• strikte planning van de ziekenhuisopname
• strikte planning van de noodzakelijke nazorgen
• intensieve samenwerking tussen de orthopedisch chirurg, de huisarts, het verpleegkundig team, de kinesist, de ergotherapeut en de sociale dienst
• revalidatie samen met andere patiënten.

Het is onze ervaring dat een goed geïnformeerde patiënt rustiger is tijdens het ziekenhuisverblijf en beter in staat is de post-operatieve instructies op te volgen.

Infosessie

Gelieve vóór de infosessie langsgaan bij uw huisarts voor een bloedafname, cardiogram, klinisch onderzoek en het invullen van de patiëntenfiche. Breng de resultaten van uw huisarts mee naar de infosessie en geef deze af aan de verpleegkundige.

Op de infosessie zelf brengt u mee:

• de ingevulde zorgenmap
• de resultaten van de bloedname en het elektrocardiogram zo gevraagd
• twee krukken. Deze kunt u ofwel op huurbasis bekomen in de thuiszorgwinkel, ofwel aankopen in het ziekenhuis/bij de apotheek
• platte, gesloten en makkelijk aan te trekken/sluiten schoenen

 Laat u vergezellen door een iemand die u ondersteuning biedt: uw partner, familielid of kennis.

Infosessie

U maakt tijdens de infosessie kennis met de chirurgen, het revalidatieteam, de verpleging en de sociale dienst en u krijgt van elk van hen een woordje uitleg over uw geplande operatie en revalidatie.
Deze bijeenkomst gaat door in Az Damiaan, ZE 425, in de Rapid Recovery ruimte (einde van de gang). In dit lokaal zullen ook de oefeningen plaatsvinden na de operatie. U zal er revalideren met de andere patiënten.
In het Rapid Recovery® concept kan er in de acute fase gewerkt worden met een ‘coach’. Dit kan de partner, een familielid, een vriend(in) zijn, iemand waarmee u goed vertrouwd bent. Als coach volgt hij/zij de informatiesessie en begeleidt u zoveel als mogelijk tijdens de revalidatie.

Voorbereiding

Maatregelen voor uw thuiszorg

Het is belangrijk om voor uw thuissituatie een aantal zaken te regelen. Denk hierbij aan krukken, het wegdoen van tapijten en uzelf van een goede relax zetel te voorzien om te rusten. Normaal gesproken zal u in staat zijn trappen te doen.

Preoperatief wassen

Om het risico op complicaties en infecties na de operatie te minimaliseren, is het belangrijk om vanaf 5 dagen vóór de ingreep tot op de dag zelf uw heup te gaan wassen met Hibiscrub zeep. U heeft deze reeds van ons ontvangen.
Het is belangrijk dat u op de dag van de ingreep goed gewassen bent met Hibiscrub zeep (liefst douche nemen).
Let erop u ook in de huidplooien, de bilnaad en tussen de tenen zeer goed te wassen. De ochtend van uw ingreep kan u zich in de douche op de kamer wassen met een ontsmettende zeep. Indien u thuis reeds een douche genomen hebt, zal men u vragen enkel het lidmaat nogmaals te wassen met een ontsmettende zeep.

TED kousen

Gezien we in Az Damiaan, via Rapid Recovery en de ASI-techniek, u zeer snel kunnen laten bewegen, is er geen nood meer om TED kousen na de operatie te dragen. De TED kousen zullen enkel nog aangemeten worden bij risicopatiënten.

Ontharing van de operatiestreek + hibiscrub

Indien dit mogelijk is, vragen wij u om u enkele dagen vóór uw operatie de operatiestreek te ontharen. De aanwezigheid van lichaamshaar in de operatiestreek kan leiden tot het ontstaan van infecties na uw operatie en dient daarom verwijderd te worden. Lukt dit voor u niet dan wordt dit door de verpleegkundige uitgevoerd op de dag van uw operatie. De operatiestreek omvat alleen de anterieure (voorzijde) kant van de dij tot aan de schaamstreek. U dient zich preoperatief te scheren van de lies tot bovenaan de knie (voor- en achterkant). Er wordt bij voorkeur een tondeuze gebruikt geen scheermesje.

Uw gezondheid

Heeft u voor de ingreep koorts, verwondingen rond het operatiegebied of is uw medicijngebruik veranderd? Neem dan contact met ons op.
Bel het secretariaat: 059 41 42 60

De Inschrijving

Wij vragen u met aandrang om van de voorinschrijving gebruik te maken. Zodoende kunnen de administratieve formaliteiten op de dag van de opname tot een minimum herleid worden. De dienst inschrijvingen is op weekdagen open van 07.00u tot 18.30u.

Het ziekenhuis Az Damiaan biedt de mogelijkheid om u voorafgaandelijk (dus vóór de dag van opname) te laten inschrijven. Tijdens dit voorafgaandelijk gesprek kan op een optimale wijze informatie verschaft worden met betrekking tot uw kamerkeuze en de kostprijs van uw verblijf. Via de prijssimulator, in het ziekenhuis beschikbaar, kan de te verwachten kostprijs voor de plaatsing van de heupprothese bepaald worden afhankelijk van het gekozen kamertype. Tevens krijgt u hierdoor een beeld van het te verwachten persoonlijk aandeel betreffende de prothese zelf. Dit is het deel van de kostprijs van de heupprothese dat niet terugbetaald wordt.

De dag van de opname meldt u zich aan bij één van de inschrijvingskiosken, rechts in de inkomhal.

De dienst inschrijvingen is telefonisch bereikbaar tijdens de openingsuren (059 41 40 30).

Wijzingen in uw operatiedatum

Indien er wijzigingen zijn i.v.m. de geplande opname, zouden we het erg op prijs stellen, dat u dit meldt aan de dienst inschrijvingen en aan het secretariaat orthopedie (059 41 42 60).

Wat neemt u mee naar de opname?

• identiteitskaart
• uw huidige geneesmiddelen in de originele verpakking
• twee krukken 
• platte schoenen die makkelijk aan te trekken en te sluiten zijn
• sportieve kledij die los zitten
• toiletgerief

Neem geen waardevolle zaken zoals uw juwelen en geld mee naar het ziekenhuis.

Belangrijk: nuchter zijn

In principe dient u nuchter te zijn vanaf 24u de nacht vóór de operatie. Dat wil zeggen dat u niet gegeten of gedronken hebt. Sommigen mogen wél nog klare dranken drinken of een licht ontbijt nemen en nadien nuchter blijven omdat hun ingreep in de namiddag gepland staat. Enkel patiënten die goedkeuring hebben gekregen mogen de ochtend van de operatie nog drinken of eten.

Intake op de dag van de operatie

U dient zich te melden bij de Opnamedienst waar u van een identiteitsbandje wordt voorzien. Het is belangrijk dat u dit bandje aanhoudt gedurende uw ganse verblijf. Vervolgens wijzen wij u de weg naar uw kamer op zorgeenheid 420. Eens op de kamer, zullen er nog een aantal stappen doorlopen worden.

Intake op uw kamer

Wanneer u op uw kamer bent aangekomen, zullen wij onderstaande zaken met u doornemen:

• uw thuismedicatie
• controle van uw parameters (bloeddruk en pols)
• aanmeten van een operatieschortje
• controle of u goed geschoren bent

Mogelijk worden de kine & ergo oefeningen, besproken tijdens de infosessie herhaald. Zorg ervoor dat u uw zorgenmap meebrengt indien deze nog niet volledig is doorlopen/ingevuld.

Naar de operatiezaal

Voordat de operatie start, wordt u vervoerd naar de operatiezaal. Hier worden uw persoonlijke gegevens gecontroleerd, of u voor een heupoperatie komt én welke van uw heupen geopereerd wordt.

De operatie

De ingreep zelf duurt doorgaans ongeveer één uur. De ingreep gebeurt onder spinale verdoving (= ruggenprik) zodat alleen uw benen slapen of algehele verdoving. Dit is besproken in overleg met de anesthesist. In de operatiekamer treft u tal van mensen en apparaten aan. Naast de orthopedisch chirurg zijn orthopedisch medewerkers aanwezig en de anesthesist. Regelmatig zijn coassistenten en artsen in opleiding bij uw operatie aanwezig. Voor de ingreep gestart wordt, wordt nog een korte controle gedaan over wie u bent, welke ingreep gedaan gaat worden en aan welke heup.

De ontwaakkamer

Na de ingreep verblijft u ongeveer twee uur op de ontwaakkamer (recovery). Wanneer de pijn onder controle is, kunt u terug naar uw kamer.

Plaatsing van een pijnpomp

Vaak wordt er na het plaatsen van een totale heupprothese een pijnpomp gegeven. Als u pijn voelt kan u drukken op de knop en komen er rechtstreeks krachtige pijnstillers in het bloed. Helpt de pijnpomp onvoldoende, verwittig dan de verpleging. Probeer na de operatie voorzichtig uw benen en voeten te bewegen om de circulatie in de benen te stimuleren.

Nazorg

De eerste stapjes na uw operatie

1 dag na de operatie

Vanaf de eerste dag na de ingreep wordt gestart met de revalidatie. Deze geschiedt onder leiding van deskundige kinesitherapeuten en ergotherapeuten.

De eerste stappen

Vandaag wordt uw pijnpomp verwijderd en vanaf dan wordt voor de pijnstilling overgeschakeld op (bruis)tabletten. Ook het infuus wordt verwijderd zodat wat intensiever kan geoefend worden. De beweeglijkheid en het versterken van de spieren zal stap voor stap worden opgedreven. Het is belangrijk dat u regelmatig oefent, ook tijdens de momenten dat er geen kinesist aanwezig is.
Het stappen met de krukken en enkele andere oefeningen worden al op voorhand tijdens de infosessie aangeleerd.

Uw ziekenhuisopname wordt voorzien op 4-tal dagen. Veelal kunnen  patiënten na 2 à 3 dagen het ziekenhuis op comfortabele manier het ziekenhuis verlaten. Dit wordt overlegd met de verpleging en/of behandelend arts. U gaat in principe met ontslag/naar huis wanneer de volgende ontslagcriteria zijn bereikt:

• u heeft geen wondcomplicaties
• u kunt zelfstandig 25 meter lopen met hulpmiddelen
• u kunt zelfstandig in/uit bed komen
• u kunt zelfstandig naar het toilet gaan
• u kunt zichzelf zelfstandig wassen
• u kunt trappen lopen

Daarnaast is het belangrijk dat eventuele extra hulp/aanpassingen thuis zijn geregeld.

Na deze periode bent u in staat om:

• met twee krukken zelfstandig rond te stappen (de meesten stappen zelfs al met één kruk en sommigen zonder)
• zelf in en uit bed te komen
• uzelf te wassen en te kleden
• en indien nodig met een kruk zelfstandig trappen te doen.

Bij ontslag krijgt u de volgende documenten en afspraken mee:

1. ontslagbrief voor de huisarts.
2. een voorschrift voor de geneesmiddelen: waaronder pijnstillers en medicatie om een thrombose te kunnen voorkomen
3. een voorschrift voor de thuisverpleging wordt meegegeven. De hechtingen zijn resorbeerbaar en hoeven dus niet verwijderd te worden tenzij de 2 uiteinden van de hechtingsdraad. Dit wordt doorgaans bij de huisarts gedaan 2 weken na de ingreep
4. afspraken voor controleconsultaties 1 maand, 3 maand en 1 jaar na de operatie
5. een voorschrift voor de kinesitherapie
6. eventuele ingevulde documenten voor werkgever of verzekering

De revalidatie

Het hoofddoel van de revalidatie na plaatsing van de THP is drievoudig:

1. het herwinnen van de beweeglijkheid van de heup
2. het herwinnen van de spierkracht in de heup
3. het herwinnen van uw zelfstandigheid.

We besteden aandacht aan het voorkomen van de ontwrichting van de heupprothese juist na de operatie. Luxatie (of ontwrichting) van de heup kan veroorzaakt worden door:

• overdreven adductie van de heup (benen kruisen)
• overdreven rotatie van de heup (het been met de heupprothese te veel naar binnen of buiten draaien)
• slapen dient te gebeuren in ruglig of in zijlig met een kussen tussen de benen.

Wij leren u correct welke bewegingen te vermijden. Bij ontslag zal u in staat zijn om:

• zelf in en uit bed te stappen
• vlot te stappen met twee krukken
• korte afstanden te doen met één of zonder kruk
• trappen te doen.

Uiteraard bent u na één week nog niet volledig gerevalideerd. Daarom is verdere kinesitherapie thuis of in een herstel- of revalidatiecentrum vaal aangewezen. Niet iedereen revalideert ook even snel. Het is absoluut niet zo dat als u zal blijven manken als u na één week nog niet zonder krukken kan gaan.

De revalidatie thuis vervolgen

Er zijn vijf mogelijkheden om kinesitherapie verder te volgen:

1. u gaat naar huis en u kiest voor een zelfstandig kinesitherapeut (privé); ofwel bij hem/haar thuis (aan te raden), ofwel komt de kinesitherapeut bij u thuis
2. u gaat naar huis en u komt naar het revalidatiecentrum van het Az Damiaan op het gelijkvloers. Telefoonnummer kinesist: 059 41 43 98 (Jan Schollaert)
3. u gaat naar huis en gaat ambulant revalideren in een ander revalidatiecentrum of een hersteloord (BZIO, Ter Duinen, …). Dit dient op voorhand aangevraagd te worden met de sociale dienst (Ann Barbier) van het ziekenhuis (gelegen op het gelijkvloers t.h.v. de receptie, route 9, 059 41 40 66)
4. u wordt opgenomen op de dienst SP Locomotorische revalidatie van ons ziekenhuis (ZE 425, op de tweede verdieping). Dit dient op voorhand aangevraagd te worden met de sociale dienst (Ann Barbier) van het ziekenhuis (gelegen op het gelijkvloers t.h.v. de receptie, route 9, 059 41 40 66)
5. u wordt opgenomen in een revalidatiecentrum of een hersteloord (BZIO, Ter Duinen, …). Dit dient op voorhand aangevraagd te worden met de sociale dienst (Ann Barbier) van het ziekenhuis (gelegen op het gelijkvloers t.h.v. de receptie, route 9, 059 41 40 66)

Indien nodig kan u ook de sociale dienst (059 41 40 66) van het ziekenhuis aanspreken voor thuishulp: warme maaltijden/poetshulp/familiehulp (Ann Barbier).

Postoperatieve verwikkelingen

Pijn

De pijn na de operatie valt moeilijk te voorspellen en is individueel verschillend. De dag krijgt u een pijnpomp. Doorgaans wordt het infuus de ochtend na de ingreep verwijderd en volstaan klassieke pijnstillers. De eerste dagen na de operatie treedt er vaak flinke spierpijn op in de bovenbeenspieren (vooral bij mannen). Dit is van voorbijgaande aard.

Wondvocht en nabloeding

In principe wordt de tweede dag na de ingreep een waterdicht, doorzichtig verband (Opsite visible) aangebracht en dit blijft 10 dagen ter plaatse. Wanneer er sprake is van wat meer verlies van wondvocht, wordt de pleister vervangen. Zeldzaam ontstaat er een wondvochtophoging onder het litteken (seroom). Dit verdwijnt doorgaans na drietal weken na de ingreep.

Thrombose - flebitis (bloedklonter in de aders)

Om een flebitis te voorkomen, worden er gedurende 30 dagen bloedverdunners gegeven. Bij risicopatiënten worden steunkousen aangemeten die u na de operatie gedurende zes weken dient te dragen.

Zwelling van het geopereerde been

Om een flebitis te voorkomen, worden er gedurende 30 dagen bloedverdunners gegeven.  Bij risicopatiënten worden steunkousen aangemeten die u na de operatie gedurende zes weken dient te dragen.

Beenlengteverschil

Mogelijk heeft u na de operatie het gevoel dat uw benen niet even lang zijn. Dit gevoel wordt veroorzaakt door de zwelling en verdwijnt meestal vanzelf. Bij de eerste controlec onsultatie zal de chirurg de beenlengte opnieuw beoordelen. Mocht er daadwerkelijk een beenlengteverschil zijn dan kan dit opgelost worden met een inlegzooltje.

Contact opnemen met het ziekenhuis

Neem direct contact op met het ziekenhuis of huisarts wanneer:

• De wond aan de heup overmatig gaat lekken;
• Roodheid of zwelling en pijn aan de operatiewond toeneemt;
• De functie van de heup sterk achteruit gaat, dat wil zeggen dat u de heup minder goed kan bewegen.

 U kunt het secretariaat telefonisch bereiken op: 059 41 42 60.

Blijf in beweging: stap op de hometrainer

Het klinkt misschien vreemd, maar enkele dagen na uw operatie, kunt u beginnen met fietsen op de hometrainer. Fietsen is een uitermate effectieve manier om te revalideren. Let uiteraard op met overbelasting: doe wat uw lichaam aangeeft. Zet het zadel echter voldoende hoog zodat de heup niet te veel moet plooien. Met fietsen op straat wordt best 6 weken gewacht.

Duur krukken lopen

Dit hangt af van het herstel van de spierkracht na de operatie. De meeste patiënten zullen nog tijdens hun ziekenhuisverblijf al met één kruk kunnen gaan. Maak er geen sport van om zo snel mogelijk zonder krukken te stappen. Eén misstap en een val kunnen lelijke gevolgen hebben. Daarom is het de eerste zes weken aangeraden om buitenshuis en op moeilijk begaanbare plaatsen en oneffen terrein nog één kruk te gebruiken.

Duur kinesitherapie

Meestal is één maand voldoende, doch dit is sterk verschillend van persoon tot persoon. Een goed advies is dat u moet kunnen stappen zonder krukken en zonder manken over ongeveer 50 tot 100 meter. Vanaf dan kan u zelf verder oefenen en de spieren versterken.

Autorijden

Indien u zich comfortabel voelt dan kunt u na 3 a 4 weken gewoon weer gaan autorijden.

Fietsen

Fietsen op een hometrainer is vrij snel toegestaan. Best probeert u dit de eerste keer samen met uw kinesist. Fietsen op de weg raden we pas na 6 weken aan.

Seksuele betrekkingen

Seksuele betrekkingen zijn onmiddellijk toegestaan maar initieel kan het zijn dat de heup toch gevoelig blijft. Het beste wacht u tot de hechtingen volledig zijn opgelost en tot de wonde goed genezen is.

Op reis gaan

U kan zonder problemen op reis met het vliegtuig. Misschien moet u bij de controle vermelden dat u een heupprothese hebt. Soms zal men dit nog eens extra controleren met een metaaldetector. U kan ook een prothesekaartje vragen aan de arts wanneer u op controle komt. Omdat tijdens een lange vliegtuigreis de benen dikwijls wat zwellen, kan het soms raadzaam zijn tijdens de vliegtuigreis een bloedverdunner in te nemen. Hiervoor kunt u terecht bij uw huisarts.